Wil jij ook graag meer weten over de betekenis van lichaamstaal?
Heb jij een paard, of mag je wel eens rijden op een paard van iemand anders, die jou constant ‘uitprobeert’?
Denk jij ook steeds dat je paard je iets probeert duidelijk te maken, maar dat je door miscommunicatie niet het gewenste contact met je paard krijgt? Sommige paarden worden bijvoorbeeld bang, terwijl anderen geïrriteerd, of ronduit boos worden op je.
Hoe kun je eigenlijk zien dat je paard bang, geïrriteerd, of boos is?
Iedereen kent wel het voorbeeld van de stand van de oren, maar wist je dat er nog veel meer tekens zijn in de lichaamstaal, waarmee een paard aan zijn soortgenoten communiceert welke emoties hij voelt?
Door je bewust te worden van je eigen lichaamstaal, deze bewust te leren gebruiken en de lichaamstaal van je paard te doorgronden, ontdek je hoe je een betere relatie en communicatie met je paard kunt opbouwen.
Het is van belang om, voordat je het paard beschuldigd van niet te willen meewerken, of bang zijn, of dominant, of sloom etc., eerst te kijken naar de lichaamstaal van zowel het paard als van je zelf, die in het spel waren op het bewuste moment en die mogelijk miscommunicatie heeft veroorzaakt. Verreweg de meeste problemen die mensen met hun paarden ervaren hebben hun oorsprong in dergelijke miscommunicatie. Laten we eens beginnen met de betekenis van diverse staarthoudingen te analyseren, waarbij ik wel wil opmerken, dat staarthoudingen alleen, bij lange na niet voldoende zijn om het gedrag van het paard te verklaren.
De betekenis van de 6 staarthoudingen:
1. de ‘happy tail’ (ontspannen, blije staart)
De staart hangt met een lichte boog iets af, en ‘swingt’ op het ritme van de bewegingen van het paard zachtjes mee. Dit geeft aan dat het paard zijn ruggegraat los is en ontspannen. Het is niet voor niets dat juryleden hier ook op letten. De staart is immers het laatste deel van de complete ruggegraat, dus als er spanning ergens verderop in de ruggegraat zit, dan is dat zichtbaar in de staart.
Het paard laat hiermee zien dat hij in een goed humeur is. Er is geen spanning, er is niets om je zorgen over te maken en het paard blaakt daarbij van zelfvertrouwen.
Probleem: Een ontspannen staart zegt echter niets over zijn wil om voor je te werken! Of hoe dominant of niet-dominant hij is. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je paard met deze staarthouding volkomen relaxed ronddraaft aan de longe, maar ondertussen je ‘de vinger’ geeft met zijn achterhand! Het feit dat de staart ontspannen is staat volkomen los van andere zaken en moet altijd in combinatie met andere lichaamstekens geduid worden.
2. de ‘Yippee tail’ (de ‘Joepie’ staart)
Deze staart staat recht omhoog en wappert als een vlag achter het paard aan. Arabieren hebben heel vaak een ‘joepie’ staart. Sommigen kunnen hun staart zelfs helemaal op hun rug leggen in een krulletje. Een ‘joepie’ staart betekent dat het paard in hogere staat van opwinding verkeert. Deze staart zien we vaak als een paard zgn. teveel energie heeft en ondertussen speels bokkend aan de longe loopt. Veelal gaat deze staarthouding gepaard met veel hoofdgeschud en hier en daar een luchtsprong, waarbij de achterbenen iets uit de lucht lijken te trappen. De halshouding van zulke paarden wordt meestal stoerder en ronder: als een hengst die indruk wil maken op de merrie. Ook merries kunnen zo lopen! Het is lastig om een oorzaak voor deze staarthouding te geven, want er zijn oorzaken te over. Het kan zijn dat er inderdaad een lid van de andere sekse zich in de omgeving bevindt, maar het kan ook zijn dat iets in onze lichaamstaal deze staarthouding ‘getriggerd’ heeft. Meestal betekent deze staarthouding het volgende: ‘Game on’ wat zoveel wil zeggen als: ‘het spel is begonnen’. Welk spel vraag je: het spel waarin bepaald wordt wie de meerdere is van jullie twee. Ik zeg expres niet: ‘wie de leider is’, want je hoeft namelijk niet persé de leider te zijn. Dit hangt namelijk sterk af van het paard dat je voor je hebt. Je wilt niet de dominante leider zijn, terwijl het paard waar je mee werkt een timide, onderdanig jong merrietje is. Dit levert namelijk een heel angstig paard op, die jou wel respecteert, maar niet vertrouwt. Je bent dan simpelweg veel te hoog op de sociale ladder van de kuddehiërarchie. Het is de kunst om respect steeds weer te balanceren met vertrouwen. Dit vergt diepgaande studie van de verdere lichaamstaal van het paard en is niet te vangen in het in simpele, hapklare brokken te verdelen van alleen de 6 staarthoudingen. Maar kennis hiervan helpt je wel om een klein deel van de lichaamstaal te kunnen ontcijferen.
3. de ‘tucked, fearfull tail’ (de bange staart)
Een paard dat angstig is, knijpt zijn staart stijf tegen zijn lijf aan. Een beetje als een hond met de staart ‘tussen de benen’. Het kan zijn dat deze staarthouding langere tijd zo is, maar het kan ook een seconde duren. Het is mogelijk dat er heel even in jouw communicatie met het paard iets gebeurd dat het paard als bedreigend ervaart. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat je met de slag van je longeerzweep of met je leadrope net iets te hard zwaaide en de leren slag komt met een iets te venijnig zwiepje tegen je paard aan, waardoor het paard heel even die staart onder zich trok. Het kan zo kort duren, dat je het wellicht gemist had en als dat vaker gebeurt en je je kracht van zwiepen niet aanpast, dan krijg je een bang paard, dat het vertrouwen in jou verliest. Met andere woorden: wees zachter en reageer rustiger.
4. de ‘suspicious tail’ (de argwanende staart)
Deze staart is stijf en wijst in een schuine lijn naar de grond. De ruggegraat is stijf en stug en je paard zit dan echt niet lekker. Hij zal erg stuiterend aanvoelen en ‘op de handrem’ lijken te lopen. Bij het grondwerk lijkt het paard korte pasjes te maken en beweegt het vaak met een weggedrukte, stijve rug. Vaak komt de hoofdhouding van het paard hierbij te hoog en eea kan tot een escalatie leiden. Als de ruiter, of longeur de situatie niet goed heeft ingeschat, of verkeerde lichaamstaal gebruikt, kan zo’n paard schijnbaar uit het niets ‘ontploffen’. Deze staarthouding geeft aan dat het paard je niet begrijpt en het wantrouwen neemt allengs toe, naarmate de longeur, of ruiter zijn intensiteit van de hulpen niet aanpast. Deze staarthouding komt vaak voor bij jonge paarden, of bij timide paarden, die al niet zo hoog in rang waren. Dit is een staart om in de gaten te houden, want een argwanende staart kan zowel omslaan naar een echte angststaart, of doorslaan naar een ‘joepie’ staart, of zelfs een ‘woedende’ staart. Al naar gelang het karakter van je paard.
5. de ‘swishing, annoyed tail’ (de ‘geïrriteerde’ staart)
Deze staart zwiept lichtelijk tot heftig, al naar gelang de hoeveelheid irritatie het paard ervaart. Het kan een zijwaart zwiepen zijn, maar ook op en neer gaand zijn. Als je nagaat dat een paard een vlieg op zijn huid al voelt kriebelen dan is dit reden genoeg om eens lekker met je staart te zwiepen om die vervelende lastpost te verjagen. ALLES kan een reden zijn voor irritatie: een slecht opgelegd zadel, een pluk manen die trekt vanwege het hoofdstel, een mens die het paard recht op het hoofd benaderd, een ruiter die niet goed meegaat in de beweging, een op het verkeerde moment gegeven beenhulp, een onterecht tikje van je zweep of spoor, een changement waarbij de rug net iets te hol werd… kortom alles kan irritatie opwekken. Als wij onze zintuigen steeds scherper maken, zijn we steeds beter in staat om de oorzaken van verreweg de meeste irritaties op te sporen. Jammer genoeg zal vaak blijken dat wat wij even voor het gebeuren deden met ons lichaam, vaak de hoofdoorzaak is van die irritaties. Als we dit doorhebben kunnen we er uiteraard wat aan gaan doen. Het is dus zaak om eerst te leren ‘zien’ wat er werkelijk gebeurde en het getoonde gedrag niet te vermenselijken, of in te vullen vanuit ons perspectief. Blijf als het ware kijken ‘door de ogen van het paard’.
6. de ‘twirling tail in anger’ ( de ‘woedende’ staart)
Deze staart laat niets te raden over: hij draait woest zwaaiend in het rond, alsof het de propellorbladen van een helicopter zijn. Het gaat meestal ook gepaard met andere, overduidelijk dreigende lichaamstaal, zoals een in het rondte draaiend, slaand hoofd, oren in de nek, wijd opengesperde ogen met veel zichtbaar oogwit en mond wijd open met de voortanden ontbloot, klaar om te bijten. Als zo’n paard vaststaat zal het uit woede stampen op de grond of om zich heen slaan, terwijl hij continu trappelt en hij zal niet stil willen staan. (Hoe kan hij ook: een paard kan alleen rustig stilstaan, als hij….. juist ja, rustig IS!) Kortom: dit paard is woedend! De vraag is weer: wat veroorzaakte deze woede? Woede is een uiting dat er een grens is overschreden. Jouw taak als opvoeder van het paard is nu om uit te zoeken welke grens er werd overschreden. Was het een grens die jij bij het paard overschreed? Was het iets, of iemand anders in zijn nabijheid, zoals een ander paard die bij jouw paard een grens overschreed? Of heb je te maken met een aggressief en daarbovenop nog eens dominant en competatief paard? Wat het ook was, wat het paard kwaad gemaakt heeft, het is zaak om dit paard weer te kalmeren, terwijl je zelf niet meegaat in het drama van het paard. Een heel goed hulpmiddel hiervoor is het masseren van een drukpunt net achter de elleboog van het paard (raar maar waar: toevallig nou net de plek waar je been hoort te liggen en waar je spoor zou inwerken, als je een spoor droeg!) Veel paarden zijn boos omdat wij nou eenmaal mensen zijn en omdat wij als mensen de neiging hebben om elkaar in de ogen te kijken als we met elkaar praten. Dit mag een goede gewoonte zijn onder westerlingen; echter bij veel andere niet-westerse culturen wordt dit als te direct en zefls beledigend gezien. Nog niet zo lang geleden was het zeer oneerbiedig als een mindere zijn meederde recht in de ogen keek. Denk aan het eerbiedig het hoofd buigen als een knecht voor de koning knielde. Bij een paard werkt dit ook een beetje zo: niet met dezelfde achterliggend ongelijke rangen en standen, maar meer omdat wij nou eenmaal toch in de ogen van paarden gezien worden als roofdieren. Welliswaar als roofdieren die meestal geen honger hebben, maar toch… Er zijn paarden bij, die het simpelweg niet verdragen als wij in hun gezicht staan. Ja, ze kunnen het leren verdragen en er zijn ook paarden die er helemaal niet zo om lijken te geven, maar er komt altijd een reactie op. Hoe subtiel die dan ook is.
Waar wij winst kunnen boeken met deze paarden is: laat ze merken dat we geen enkele kwade bedoeling hebben, zorg ervoor dat je je lichaamstaal helemaal onder controle hebt. Wees je bewust van elke beweging van jezelf (hoe klein en subtiel die ook was) en verfijn die bewegingen bijvoorbeeld met behulp van Feldenkreis, of Yoga oefeningen. Laat je af en toe eens door een expert controleren op foutjes en doe dingen altijd met de juiste intentie en met je aandacht in het hier en nu. Wees echter niet bang om regelrechte aanvallen af te weren (te blocken), of in extreme gevallen te corrigeren op zijn paards: nl door hem te ‘bijten’, of ‘trappen’ met bijvoorbeeld een zweep. Het paard ziet een tik met de zweep niet als ‘slaan’, maar als een ‘beet’ van een ander paard. Het gaat er hierbij niet om om het paard zo hard mogelijk te slaan, maar een kleine, felle goedgemikte tik, gecombineerd met een flink in de rondte zwaaiende zweep wordt door het paard zeer goed begrepen: hij weet donders goed, dat hij flink over de schreef gegaan is en zal een toontje lager zingen na jouw reprimande. Hierdoor wordt een paard echt niet schuw, zolang de correctie maar op het juiste moment, op de juiste plaats op het lichaam van het paard en met de juist intensiteit gegeven werd.
Ik hoop dat deze 6 staarthoudingen wat verheldering gebracht hebben en dat het vanaf nu duidelijker voor je is geworden wat al die staarthoudingen te betekenen hebben. Ga maar eens kijken naar groepen paarden die met elkaar in de wei staan, hoe die paarden via hun staarthoudingen dingen duidelijk maken aan elkaar en vanaf nu zie jij ook steeds preciezer wat je paard jou te ‘zeggen’ heeft. Wil je meer over lichaamstaal leren? Schrijf je dan snel in voor een van de introducties Paard en Mens in Contact!
Kom naar de introductie Paard en Mens in Contact!
Heb je specifieke trainingsvragen of wil je meer weten over onze aanpak? We organiseren bijna maandelijks een introductieclinic Paard & Mens in Contact! Tijdens deze interactieve demonstratietraining van 2,5 uur maak je kennis met technieken voor natuurlijk paarden trainen en met het paard als spiegel van je onderbewuste.
Illustraties door Linda Polak
NRWC blog door Linda Polak.
Dag, mag ik voor het blad de Shetland Pony de tekst en plaatjes gebruiken over de 6 staarthoudingen. Uiteraard met bronvermelding?