In het samenwerken mag het vertrouwen van je paard niet beschaamd worden, maar er moet ook voldoende wederzijds respect blijven. Die twee dingen moeten in evenwicht zijn, anders krijg je óf een bang, óf een boos paard. Veel problemen die mensen met paarden hebben kunnen worden teruggebracht op miscommunicatie van de menselijke kant. Een paard reageert op onze lichaamstaal, of die nou bewust, of onbewust was. Paarden weten niet, dat jij het niet weet! Het is dus zaak om zoveel mogelijk te leren over de psychologie en lichaamstaal van het paard. Met deze kennis kunnen we veel problemen voor zijn, of op zijn minst goed duiden en daardoor adequaat reageren.

Hierbij is het juist interpreteren van de 4 ruglijnen essentieel.

De 4 ruglijnen

1 rechte rug=neutraal.

De basis van de oren, de schoft en de croupe (bovenste deel van het kruis van het paard) zijn op gelijke hoogte.

Betekenis: Het paard is niet supergestressd, maar ook niet superontspannen. Het paard kan staan te doezelen, men ziet ook graag een western pleasure paard met een dergelijke ruglijn. 

Voordeel: Een paard met deze ruglijn is makkelijker nageeflijk te rijden, dan een paard met een hele lage halshouding, door het paard voorwaarts te drijven in de licht weerstand biedende hand.

Nadeel: Paarden die veel in deze houding willen zijn, kunnen soms wat lethargisch zijn en niet voorwaarts zijn.

Tip: zorg voor meer zijwaartse buiging en vraag eens een stapje zijwaarts vanuit stilstand (wijken voor het been). Hiervan worden de meeste paarden meer gevoelig op je been. Je moet wel ervoor zorgen dat je paard na dat ene stapje opzij door blijft lopen. Ook al ging dat stapje niet helemaal naar je zin, dan nog moet het paard altijd het idee krijgen dat goed was (is altijd beter dan niet lopen lopen). Als je je paard steeds opnieuw stilzet, verdwijnt bij je paard de voorwaartse drang op den duur.

 

2 Holle rug=stress! (Boven het bit.)

Het hoofd is hoger dan het kruis en de schoft. De rug is weggedrukt en het paard zijn draagvermogen is ernstig afgenomen.

Betekenis: Deze houding veroorzaakt spanning bij je paard, doordat de rugwervels in elkaar gedrukt worden en het centrale zenuwstelsel, dat door de ruggegraat loopt, geeft daardoor een seintje naar de hersenen om adrenaline aan te maken. Adrenaline is een hormoon dat je nodig hebt, om in geval van gevaar, beter te kunnen vluchten of vechten. Dit hormoon zorgt ervoor dat je minder pijn ervaart, dat je spieren tijdelijk tot meer in staat zijn, dan je in een normale situatie aankunt. Voorbeeld: als een kind bijna dreigt te worden overreden door een auto, is een moeder opeens sneller en sterker en kan ze haar kind nog net op tijd wegtrekken voordat de auto het kind genaderd is.

Voordeel van deze rughouding is voor het paard dat het in deze houding beter het licht in zijn ogen kan laten binnenkomen op de juiste plaats, zodat hij het object van zijn angst beter kan bestuderen. Dit komt omdat het oog van het paard niet precies zo werkt als onze ogen en hij veel minder goed kan ‘accommoderen’ (=scherpstellen dmv van zijn oogspieren samen te trekken) dan wij mensen. De retina van het paardenoog bevat verschillende lichtgevoelige plekken voor verschillende afstanden. Een beetje zoals een varifocusbril werkt voor mensen.

Het nadeel voor het paard is dat het gewicht van de ruiter in deze houding voor hem minder goed te dragen is, bovendien zit er meer adrenaline in zijn bloed, waardoor hij zich gestresst voelt en wil gaan vluchten ipv luisteren naar de hulpen van de ruiter. Sommige paarden kunnen oprecht ‘verslaafd’ zijn aan de adrenaline en zijn dus extreem ‘kijkerig’.

Het nadeel voor de ruiter: als je aan het rijden bent, dan kan je paard sneller wegspringen van alles en wil het paard niet echt voorwaarts. Je verliest dan aan geloofwaardigheid als leider en daardoor impuls.

Tip: Om deze houding te voorkomen, moeten we leren om het ‘ontspan’-knopje te bedienen. Er zit een soort ‘knop’ op beide kanten van je paard: net na de elleboog, ongeveer ter hoogte van waar je met een spoor zou inwerken, daar zit een klein kuiltje. Als je dat plekje met je duim masseert, buigt het paard met zijn ribbenkast opzij, zodat hij netjes om jou heen gaat buigen en zakt uiteindelijk zijn hoofd (via de zijwaartse buiging), mits je voldoende contact houd en leert om ABSOLUUT NIET TE TREKKEN, maar wel te blokken! Dit plekje masseer je ook tijdens het rijden: met je been! Let wel op: gebruik voor ontspanning ALLEEN HET BEEN AAN DE HOLLE KANT!

3 de bolle rug=super ontspannen! (hals strekken ed)

Het hoofd van het paard is beduidend lager dan de schoft en het kruis. Bijvoorbeeld: een grazend paard, of een paard dat aan het uitstappen is met lange teugel en met zijn neus bijna over de grond gaat.

Betekenis: De ruggewervels zijn geopend en nu zendt het centrale zenuwstelsel een seintje naar de hersens om endorfinen aan te maken. Endorfinen, zijn hormonen die ervoor zorgen dat wij ons fijn voelen. Ik noem ze dus ook wel gelukshormonen, of relaxhormonen. Het paard voelt zich dus heel ‘happy’.

Voordeel: Dat betekent dat een paard met deze ruglijn ten eerste ons beter kan dragen en zich als bonus er nog fijn bij voelt ook! De ontspanning neemt toe.

Nadeel: zo’n paard kan zo ontspannen worden, dat hij flink voorwaarts gedreven moet worden om überhaupt nog te blijven lopen en/of om aan het bit te komen. Paarden kunnen ook ‘verslaafd’ worden aan deze houding. Veel quarters hebben die neiging.

Tip: bij paarden die steeds ‘achter het bit’, of te laag met hun hoofd willen blijven, kun je door aan de ‘bolle’ kant van het paard te drijven (uiteraard in de juiste takt) het hoofd en hals oprichten, zodat het paard weer aan het bit komt. 

4 Bolle ruglijn, van het ‘aan de teugel’ gereden dressuurpaard.

Dit paard heeft wel een hogere halshouding dan de schoft, maar de rug is zo goed getraind dat het niet langer de hefboomwerking van de hals nodig heeft om de ruiter te kunnen dragen.

Betekenis: Deze houding is in de natuur bijvoorbeeld terug te vinden bij een hengst die een rivaal wil imponeren. De ruglijn is nog steeds bol en daarom voelt het paard zich goed en ontspant het, waarbij zijn draagkracht niet verloren gaat en het paard meer gaat ‘ondertreden’. Het paard heeft door de ontspannen bolling meer veerkracht in de rug, waardoor je op zo’n paard lekkerder kunt zitten, dan wanneer hij zijn rug stijf houdt. Dit paard loopt verzameld! Vanuit verzameling ontstaat dan de spiraal van de toenemende ontspanning.

Voordeel: verzameld paard, betekent dat je paard steeds beter gegymnastiseerd wordt en dus ook in staat is om steeds moeilijkere oefeningen correct uit te voeren, zonder daarbij schade aan zijn lichaam te krijgen. Hierbij is het paard o.a. ‘rechtgericht’, nageeflijk, heeft schwung, loopt met impuls in kadans met de juiste takt en laat zich makkelijk rijden en is zeer alert en gehoorzaam.

Nadeel: er is eigenlijk geen nadeel aan deze houding, tenzij de ruiter deze houding forceert met de handen, maar dan creëert de ruiter eigenlijk de vijfde ruglijn: (zie onder) 

de en 6^de ruglijn, die door mensen is gecreëerd, zijn houdingen die niet gauw door paarden van nature zullen worden aangenomen. Die houdingen zijn: de ‘geen gelul, kop in de krul’ houding en de zgn rollkür of hyperflexie.

5 holle rug met hoge ronde halshouding, waarbij de nek is verkort door te sterke inwerking met de teugels. (de ‘geen gelul, kop in de krul’ houding)

Deze paarden lopen met een ‘valse knik’. De basis van de oren is niet meer het hoogste punt, maar de 2^de halswervel. Het probleem hierbij is dat de rug nog steeds weggedrukt is, ook al lijkt het paard aan de teugel. De nek loopt wel in een boog, maar de keelgang is niet vrij en is opgekropt. De oorspeekselklieren komen daardoor in de knel omdat er nu geen ruimte meer voor is en het paard zal moeite hebben met slikken en in extreme gevallen ook moeite met ademhalen. Je kunt zulke paarden dan ook vaak duidelijk horen ademen. Soms lijken ze zelfs wel een beetje te grommen. Dit komt dan omdat de stembanden samengeknepen zijn. Dat de oorspeekselklieren klem komen te zitten, is een van de redenen dat zo’n paard moeilijk in te buigen is. Een nog belangrijkere reden is, dat er zich aan de bovenkant van de schedel, waar de nekwervels tussendoor lopen, twee uitsteeksels bevinden die simpelweg in de weg gaan zitten bij de opgekropte houding. Het paard kan dus gewoonweg fysiek zijn hoofd niet meer zijwaarts bewegen, zolang het in de te korte, opgekropte houding loopt. Doordat de rug nog steeds hol is en niet draagt, is niet moeilijk te raden, dat deze houding veel protest en adrenaline veroorzaakt. Deze paarden blijven zich verzetten en zullen veelal licht tot zwaar geïrriteerd met hun staart zwaaiend hun proef lopen, maar niet van harte! De spieren worden korter en strakker en kunnen zelfs gaan atrofiëren (=verdwijnen). Op den duur zal dit paard last krijgen van zijn rug, bekken en wellicht ook van zijn benen. 

6 rollkür of hyperflexie

Deze paarden lopen wel met een bolle rug en hun hoofd laag, maar worden zo kunstmatig met de handen beneden gehouden, terwijl alle gewrichten overstrekt zijn en het paard zijn achterbenen niet onderbrengt. Deze houding veroorzaakt uiteraard veel last bij het paard en het paard zal toch willen wegvluchten voor dit gevoel. Bij zowel houding 5 als houding 6 ontstaan gemakkelijk blessures en zal menigmaal het bezoek van de ostheopaat en/of fysiotherapeut nodig zijn.

Wil je leren hoe je de ruglijn van je paard positief kunt beïnvloeden? Kom naar de introductie Paard en Mens in Contact!

Heb je specifieke trainingsvragen of wil je meer weten over onze aanpak? We organiseren bijna maandelijks een introductieclinic Paard & Mens in Contact! Tijdens deze interactieve demonstratietraining van 2,5 uur maak je kennis met technieken voor natuurlijk paarden trainen en met het paard als spiegel van je onderbewuste.

Meld je hier aan!

Illustraties door Linda Polak
NRWC blog door Linda Polak.